Saga Dýraverndarsambands Íslands
Saga Dýraverndarsambands Íslands er orðin meira en aldargömul.
Hér er saga félagsins að nokkru rakin.
Hér er saga félagsins að nokkru rakin.
|
|
Frumherjar dýravelferðarstarfs á Íslandi
Tryggvi Gunnarsson og Ingunn Einarsdóttir komu að stofnun Dýraverndunarfélagsins.
Þau voru mikið hugsjónafólk og voru frumherjar dýravelferðar á Íslandi í upphafi síðustu aldar.
RITIÐ DÝRAVINURINN
Árið 1885 kom út allsérstæð bók hér á landi. Hún hét Dýravinurinn og var helguð dýravernd. Útgefandi var Dýraverndunarfélag danskra kvenna og var um að ræða þýtt rit, en formálann skrifaði Tryggvi Gunnarsson (fæddur 18. október 1835, dáinn 21. október 1917) sem var bankastjóri Landsbankans lengi vel og var þingmaður um tíma. Tryggvi var hugsjónamaður mikill, ekki síst í þágu dýravelferðar.
Tilganginn með Dýravininum sagði hann vera að ,,vekja hjá mönnum andstyggð á illri meðferð á dýrum og ennfremur að vekja velvild til þeirra og tilfinningu fyrir því, að menn hafi siðferðislegar skyldur gagnvart dýrunum‘‘. Samdist svo með honum og danska félaginu að Hið íslenzka þjóðvinafélag fengi bókina að gjöf og gaf félagið eftir það ritið Dýravininn út, annað hvert ár, eða allt til ársins 1916 þegar komin voru 16 hefti, undir ritstjórn Tryggva.
Nýtti Tryggvi bæði þýtt efni og leitaði fanga hjá ritfærum mönnum hérlendis, eins og skáldunum Grími Thomsen, Matthíasi Jochumsson og Þorsteini Erlingssyni. Ritið átti sívaxandi vinsældum að fagna með hverri útgáfunni og hefur vafalaust haft áhrif á hugsanagang fólks á þessum tíma og vakið með því sívaxandi skilning um velferð dýra.
Árið 1885 kom út allsérstæð bók hér á landi. Hún hét Dýravinurinn og var helguð dýravernd. Útgefandi var Dýraverndunarfélag danskra kvenna og var um að ræða þýtt rit, en formálann skrifaði Tryggvi Gunnarsson (fæddur 18. október 1835, dáinn 21. október 1917) sem var bankastjóri Landsbankans lengi vel og var þingmaður um tíma. Tryggvi var hugsjónamaður mikill, ekki síst í þágu dýravelferðar.
Tilganginn með Dýravininum sagði hann vera að ,,vekja hjá mönnum andstyggð á illri meðferð á dýrum og ennfremur að vekja velvild til þeirra og tilfinningu fyrir því, að menn hafi siðferðislegar skyldur gagnvart dýrunum‘‘. Samdist svo með honum og danska félaginu að Hið íslenzka þjóðvinafélag fengi bókina að gjöf og gaf félagið eftir það ritið Dýravininn út, annað hvert ár, eða allt til ársins 1916 þegar komin voru 16 hefti, undir ritstjórn Tryggva.
Nýtti Tryggvi bæði þýtt efni og leitaði fanga hjá ritfærum mönnum hérlendis, eins og skáldunum Grími Thomsen, Matthíasi Jochumsson og Þorsteini Erlingssyni. Ritið átti sívaxandi vinsældum að fagna með hverri útgáfunni og hefur vafalaust haft áhrif á hugsanagang fólks á þessum tíma og vakið með því sívaxandi skilning um velferð dýra.
Fundarboð á forsíðu Morgunblaðsins
STOFNUN DÝRAVERNDUNARFÉLAGS ÍSLANDS
Árið 1914 var félagsskapur stofnaður um hið brýna samfélagsmálefni, dýravelferð. Fyrir þrautseigju Ingunnar Einarsdóttur húsfreyju á Bjarmalandi (fædd 28. ágúst 1850, dáin 31. mars 1937), reis Dýraverndunarfélag Íslands á legg. Hún fór frá Pontíusi til Pílatusar við að fá fólk til liðs við sig, en það var ekki auðfengið þar sem áhugi og trú fólks á málefninu var misjafn.
Þann 13. júlí 1914 var stofnfundur félagsins haldinn og var þá ákveðið að kalla félagið Dýraverndunarfélag Reykjavíkur þar sem stofnstaðurinn var í Reykjavík. Fundarmenn áætluðu að fleiri félög myndu rísa um landið og síðar myndi verða myndað samband félaganna, en fundið var að þessu fyrirkomulagi og engin önnur félög kviknuðu eins og vonir stóðu til.
Á fyrsta aðalfundi félagsins árið eftir var því ákveðið að breyta nafninu og hlaut það nafnið Dýraverndunarfélag Íslands þar sem það átti að starfa fyrir allt landið en ekki aðeins í Reykjavík. Á fundinum var kosin stjórn og fyrstu lög félagsins samþykkt. Tryggvi Gunnarsson var kosinn formaður en hann hafði haldið kyndlinum á lofti í þrjá áratugi með ritinu Dýravininum. Tryggvi lést tveimur árum síðar, 82 ára að aldri og ánafnaði félaginu nær allar eigur sínar, enda var honum það afar hjartfólgið. Ingunn var kosin meðstjórnandi á fundinum og varð hún brátt lífið og sálin í öllum störfum félagsins og átti frumkvæði að sumum stærstu og markverðustu framkvæmdum þess.
Árið 1914 var félagsskapur stofnaður um hið brýna samfélagsmálefni, dýravelferð. Fyrir þrautseigju Ingunnar Einarsdóttur húsfreyju á Bjarmalandi (fædd 28. ágúst 1850, dáin 31. mars 1937), reis Dýraverndunarfélag Íslands á legg. Hún fór frá Pontíusi til Pílatusar við að fá fólk til liðs við sig, en það var ekki auðfengið þar sem áhugi og trú fólks á málefninu var misjafn.
Þann 13. júlí 1914 var stofnfundur félagsins haldinn og var þá ákveðið að kalla félagið Dýraverndunarfélag Reykjavíkur þar sem stofnstaðurinn var í Reykjavík. Fundarmenn áætluðu að fleiri félög myndu rísa um landið og síðar myndi verða myndað samband félaganna, en fundið var að þessu fyrirkomulagi og engin önnur félög kviknuðu eins og vonir stóðu til.
Á fyrsta aðalfundi félagsins árið eftir var því ákveðið að breyta nafninu og hlaut það nafnið Dýraverndunarfélag Íslands þar sem það átti að starfa fyrir allt landið en ekki aðeins í Reykjavík. Á fundinum var kosin stjórn og fyrstu lög félagsins samþykkt. Tryggvi Gunnarsson var kosinn formaður en hann hafði haldið kyndlinum á lofti í þrjá áratugi með ritinu Dýravininum. Tryggvi lést tveimur árum síðar, 82 ára að aldri og ánafnaði félaginu nær allar eigur sínar, enda var honum það afar hjartfólgið. Ingunn var kosin meðstjórnandi á fundinum og varð hún brátt lífið og sálin í öllum störfum félagsins og átti frumkvæði að sumum stærstu og markverðustu framkvæmdum þess.
TÍMARITIÐ DÝRAVERNDARINN
Ingunn bar fram tillögu þess efnis að félagið kæmi á stofn blaði og gæfi það út í þágu málefnsins. Tillögu hennar var tekið nokkuð misjafnlega í fyrstu en hún og tengdasonur hennar, Emil Rokstad, kostuðu að öllu leyti fyrsta tölublaðið sem kom út þann 15. mars árið 1915. Að hennar tillögu var blaðið nefnt Dýraverndarinn.
Við útgáfu hins nýja rits var byggt á því að Dýravinur Tryggva Gunnarssonar var bók. Félagið gaf því út hvern árgang sem eina bók, en skipti henni niður í nokkrar arkir sem gefnar voru út með nokkru millibili til þess að almenningur hefði fremur efni á ritinu. Blaðsíðutalið var þá í fyrstu örkinni og var það alls 96 bls. þegar mest lét.
Blaðið stóð ekki undir sér, en þó eru til heimildir um að útgáfan hafi borið sig a.m.k. eitt árið. Margir biðu spenntir eftir sérhverju blaði og lásu það með áfergju. Varð það vinsælt meðal landsmanna, sérstaklega fyrstu árin þegar hátt í 4000 manns voru áskrifendur að blaðinu. Blaðið kom óslitið út til ársins 1983, eða í 69 ár, en þá varð hlé á útgáfunni. Blaðið hóf göngu sína á ný árið 2012 en þá komu út tvö tölublöð á rafrænu formi. Árin 2013-2015 komu út þrjú blöð á prentuðu formi.
Ingunn bar fram tillögu þess efnis að félagið kæmi á stofn blaði og gæfi það út í þágu málefnsins. Tillögu hennar var tekið nokkuð misjafnlega í fyrstu en hún og tengdasonur hennar, Emil Rokstad, kostuðu að öllu leyti fyrsta tölublaðið sem kom út þann 15. mars árið 1915. Að hennar tillögu var blaðið nefnt Dýraverndarinn.
Við útgáfu hins nýja rits var byggt á því að Dýravinur Tryggva Gunnarssonar var bók. Félagið gaf því út hvern árgang sem eina bók, en skipti henni niður í nokkrar arkir sem gefnar voru út með nokkru millibili til þess að almenningur hefði fremur efni á ritinu. Blaðsíðutalið var þá í fyrstu örkinni og var það alls 96 bls. þegar mest lét.
Blaðið stóð ekki undir sér, en þó eru til heimildir um að útgáfan hafi borið sig a.m.k. eitt árið. Margir biðu spenntir eftir sérhverju blaði og lásu það með áfergju. Varð það vinsælt meðal landsmanna, sérstaklega fyrstu árin þegar hátt í 4000 manns voru áskrifendur að blaðinu. Blaðið kom óslitið út til ársins 1983, eða í 69 ár, en þá varð hlé á útgáfunni. Blaðið hóf göngu sína á ný árið 2012 en þá komu út tvö tölublöð á rafrænu formi. Árin 2013-2015 komu út þrjú blöð á prentuðu formi.
LÖG UM DÝRAVERND
Dýraverndunarfélagið hófst strax handa við hugsjónarmál sín, enda að mörgu að hyggja og engin ládeyða í starfi þeirra sem lögðu fram krafta fyrir félagið. Farsælt starf þess byggði á framtaki þeirra sem í stjórn sátu eða buðu fram krafta sína.
Eitt brýnasta verkefnið í upphafi var að koma á lögum um dýravernd. Félagið vann tillögu að frumvarpi til laga sem lagt var fyrir Alþingi og framunnið þar - og voru hin nýju lög um dýravernd staðfest í nóvember árið 1915. Þetta gerðist fyrir atbeina félagsins fyrst og fremst og var mjög merkur áfangi. Einnig barðist félagið fyrir nýjum lögum um bættar aðferðir við aflífun dýra og fleiru sem til bóta mátti vera. Aflífun dýra var á þessum tíma iðulega með hálsskurði án deyfingar áður, jafnvel í porti á milli húsa.
LÖG UM GELDINGU BÚFJÁR
Hið unga félag hafði strax á fyrsta og öðru ári náð góðum árangri um brýn mál og hafði sannarlega sýnt að þörf var fyrir það. Þessi fyrstu heildarlög um dýravernd innihéldu 5 greinar en til gamans má geta að núgildandi lög eru 49 greinar. Þessi fyrstu lög voru í gildi í 42 ár, eða þar til ný og endurbætt lög um dýravernd voru staðfest árið 1957.
Einnig verður að geta þess að árið 1935 voru sett sérstök lög um geldingu búfjár eftir talsvert þóf á Alþingi, en það var mikið baráttumál félagsins að fá þessi lög staðfest, að dýrin yrðu deyfð eða svæfð á meðan gelding færi fram. Var það fyrir tilstuðlan stjórnar félagsins að frumvarp til laga um geldingar var lagt fram og var það eitt af mörgum skiptum sem félagið hafði áhrif á framgöngu mála við lagasetningu.
SAGA DÝRAVERNDARLAGA Á ÍSLANDI SAMOFIN SÖGU DÍS
Félagið kom einnig að lagabreytingum árið 1922, 1957, 1994 og nú síðast árið 2013. Segja má að saga dýraverndarlaga á Íslandi sé samofin sögu félagsins, sem oft benti á það sem betur mætti fara og var oftar en ekki hvatinn að breytingum og lagagerð. Til þess þarf frumkvæði og þrautseigju og mikla vinnu.
Félagið háði oft mikla baráttu við ráðherra sem áttu það til að sniðganga lögin þegar kom að frændum og sérajónum og haldlaust var oft eftirlit löggjafans. Engu að síður náðist strax á fyrstu árunum að gera aflífun mannúðlegri og sömuleiðis að flutningar búfjár, bæði innanlands og til útlanda urðu með betri hætti en áður hafði tíðkast. Félagið kom einnig að frumvarpi til laga um fuglafriðun og fuglaveiðar sem varð að lögum um miðja öldina svo eitthvað sé nefnt.
Dýraverndunarfélagið hófst strax handa við hugsjónarmál sín, enda að mörgu að hyggja og engin ládeyða í starfi þeirra sem lögðu fram krafta fyrir félagið. Farsælt starf þess byggði á framtaki þeirra sem í stjórn sátu eða buðu fram krafta sína.
Eitt brýnasta verkefnið í upphafi var að koma á lögum um dýravernd. Félagið vann tillögu að frumvarpi til laga sem lagt var fyrir Alþingi og framunnið þar - og voru hin nýju lög um dýravernd staðfest í nóvember árið 1915. Þetta gerðist fyrir atbeina félagsins fyrst og fremst og var mjög merkur áfangi. Einnig barðist félagið fyrir nýjum lögum um bættar aðferðir við aflífun dýra og fleiru sem til bóta mátti vera. Aflífun dýra var á þessum tíma iðulega með hálsskurði án deyfingar áður, jafnvel í porti á milli húsa.
LÖG UM GELDINGU BÚFJÁR
Hið unga félag hafði strax á fyrsta og öðru ári náð góðum árangri um brýn mál og hafði sannarlega sýnt að þörf var fyrir það. Þessi fyrstu heildarlög um dýravernd innihéldu 5 greinar en til gamans má geta að núgildandi lög eru 49 greinar. Þessi fyrstu lög voru í gildi í 42 ár, eða þar til ný og endurbætt lög um dýravernd voru staðfest árið 1957.
Einnig verður að geta þess að árið 1935 voru sett sérstök lög um geldingu búfjár eftir talsvert þóf á Alþingi, en það var mikið baráttumál félagsins að fá þessi lög staðfest, að dýrin yrðu deyfð eða svæfð á meðan gelding færi fram. Var það fyrir tilstuðlan stjórnar félagsins að frumvarp til laga um geldingar var lagt fram og var það eitt af mörgum skiptum sem félagið hafði áhrif á framgöngu mála við lagasetningu.
SAGA DÝRAVERNDARLAGA Á ÍSLANDI SAMOFIN SÖGU DÍS
Félagið kom einnig að lagabreytingum árið 1922, 1957, 1994 og nú síðast árið 2013. Segja má að saga dýraverndarlaga á Íslandi sé samofin sögu félagsins, sem oft benti á það sem betur mætti fara og var oftar en ekki hvatinn að breytingum og lagagerð. Til þess þarf frumkvæði og þrautseigju og mikla vinnu.
Félagið háði oft mikla baráttu við ráðherra sem áttu það til að sniðganga lögin þegar kom að frændum og sérajónum og haldlaust var oft eftirlit löggjafans. Engu að síður náðist strax á fyrstu árunum að gera aflífun mannúðlegri og sömuleiðis að flutningar búfjár, bæði innanlands og til útlanda urðu með betri hætti en áður hafði tíðkast. Félagið kom einnig að frumvarpi til laga um fuglafriðun og fuglaveiðar sem varð að lögum um miðja öldina svo eitthvað sé nefnt.
FRÆÐSLA Í BARNASKÓLUM
Í stefnuskrá félagsins kom fram að kenna ætti börnum að fara vel með dýr enda margt til í því að ,,lengi býr að fyrstu gerð“. Haldnir voru útbreiðslufundir í skólum og varð úr að dýraverndunarfélög voru stofnuð í nokkrum barnaskólum nokkurra bæjarfélaga. Félagið átti jafnframt í samvinnu við kennara og presta um allt land varðandi fræðslu um málefnið.
Fræðslu um dýravelferð þarf að endurvekja og verður eitt af framtíðarverkefnum Dýraverndarsambandsins að koma að fræðslu í grunnskólum um dýr og velferð dýra.
Í stefnuskrá félagsins kom fram að kenna ætti börnum að fara vel með dýr enda margt til í því að ,,lengi býr að fyrstu gerð“. Haldnir voru útbreiðslufundir í skólum og varð úr að dýraverndunarfélög voru stofnuð í nokkrum barnaskólum nokkurra bæjarfélaga. Félagið átti jafnframt í samvinnu við kennara og presta um allt land varðandi fræðslu um málefnið.
Fræðslu um dýravelferð þarf að endurvekja og verður eitt af framtíðarverkefnum Dýraverndarsambandsins að koma að fræðslu í grunnskólum um dýr og velferð dýra.
Tunga stóð efst á Laugaveginum, ská á móti Bolholti sem nú er. Á húsinu stendur: Dýraverndunarfélag Íslands hýsir hesta.
DÝRAVERNDUNARSTÖÐIN Í TUNGU
Á aðalfundi félagsins árið 1917 kom hvatakona félagsins, Ingunn Einarsdóttir, með þá tillögu að félagið þyrfti að koma upp sjúkraskýli fyrir dýr og sömuleiðis húsnæði fyrir starfsemi félagsins. Hófst mikil fjársöfnun fyrir húsnæði og ári seinna varð úr að keypt var jörðin Tunga sem stóð innan lands Reykjavíkur. Arfur Tryggva Gunnarssonar vóg þar þyngst.
Hlutverk húsnæðisins var að hýsa skepnur aðkomumanna en mikill ferðamannastraumur var til höfuðstaðarins og fólk almennt ríðandi. Það var mikil vöntun á hýsingu fyrir hross, en algengt var að þau væru látin hírast í portum hvernig sem viðraði. Á veturna voru oft mikil vandræði að útvega þeim fóður og húsaskjól. Vildi félagið bæta úr þessu ástandi hið snarasta.
Vanhirt dýr voru einnig tekin inn til hirðingar úr bænum og úr umhverfi bæjarins og segja má að Tunga hafi verið fyrsti vísir að dýraathvarfi á Íslandi, en var hún jafnan kölluð Dýraverndunarstöðin í Tungu, eða Verndarstöðin. Hún varð fljótt vinsæl. Árið 1931 hýsti félagið til dæmis rúmlega 4000 hross, 409 nautgripi, 1800 kindur og 60 svín, talið í nóttum, með eða án gjafar. Það ár voru einnig geymdir 80 hundar og 90 kettir, 211 alifuglar og árið eftir bættust við kanínur. Af þessu má sjá að sannarlega hefur eignin í Tungu komið að miklum notum.
Á aðalfundi félagsins árið 1917 kom hvatakona félagsins, Ingunn Einarsdóttir, með þá tillögu að félagið þyrfti að koma upp sjúkraskýli fyrir dýr og sömuleiðis húsnæði fyrir starfsemi félagsins. Hófst mikil fjársöfnun fyrir húsnæði og ári seinna varð úr að keypt var jörðin Tunga sem stóð innan lands Reykjavíkur. Arfur Tryggva Gunnarssonar vóg þar þyngst.
Hlutverk húsnæðisins var að hýsa skepnur aðkomumanna en mikill ferðamannastraumur var til höfuðstaðarins og fólk almennt ríðandi. Það var mikil vöntun á hýsingu fyrir hross, en algengt var að þau væru látin hírast í portum hvernig sem viðraði. Á veturna voru oft mikil vandræði að útvega þeim fóður og húsaskjól. Vildi félagið bæta úr þessu ástandi hið snarasta.
Vanhirt dýr voru einnig tekin inn til hirðingar úr bænum og úr umhverfi bæjarins og segja má að Tunga hafi verið fyrsti vísir að dýraathvarfi á Íslandi, en var hún jafnan kölluð Dýraverndunarstöðin í Tungu, eða Verndarstöðin. Hún varð fljótt vinsæl. Árið 1931 hýsti félagið til dæmis rúmlega 4000 hross, 409 nautgripi, 1800 kindur og 60 svín, talið í nóttum, með eða án gjafar. Það ár voru einnig geymdir 80 hundar og 90 kettir, 211 alifuglar og árið eftir bættust við kanínur. Af þessu má sjá að sannarlega hefur eignin í Tungu komið að miklum notum.
Dýraverndunarstöðin í Tungu. Íbúðarhúsið er lengst til vinstri, hlaðan og aðalhesthúsið til hægri. Tún og beitarhólf voru fyrir aftan húsin.
Rekstur verndarstöðvarinnar gekk vel fyrsta áratuginn en eftir 1930 tók hann að dala vegna breyttra samgangna, færri sóttu í hýsingu fyrir ferðahesta sem var rekstrargrundvöllur stöðvarinnar. Var ákveðið að breyta húsakynnum stöðvarinnar og varð þarna í raun til vísir að fyrsta dýraspítalanum, en í húsinu var innréttaður sérstakur sjúkraklefi þar sem hægt var að sinna bæði smáum og stórum skepnum. Dýraspítali þessi varð fljótt vinsæll og drýgði félagið tekjur stöðvarinnar með því að bjóða upp á hagagöngu fyrir hross.
Tunga var rekin til ársins 1937, en þá voru bifreiðar farnar að taka alveg við af hrossum hvað samgöngur og vöruflutninga varðaði. Var því ákveðið að selja eignina sem var komin í rekstrarörðugleika, en ekki var heldur haldið nógu vel utan um reksturinn síðustu árin sem sýnir hversu áríðandi er að vanda til verka í slíku félagsstarfi. Mikil eftirsjá er að þessari eign, sem var um 10 hektarar að stærð á góðum stað þegar komið var til Reykjavíkur.
Rekstur verndarstöðvarinnar gekk vel fyrsta áratuginn en eftir 1930 tók hann að dala vegna breyttra samgangna, færri sóttu í hýsingu fyrir ferðahesta sem var rekstrargrundvöllur stöðvarinnar. Var ákveðið að breyta húsakynnum stöðvarinnar og varð þarna í raun til vísir að fyrsta dýraspítalanum, en í húsinu var innréttaður sérstakur sjúkraklefi þar sem hægt var að sinna bæði smáum og stórum skepnum. Dýraspítali þessi varð fljótt vinsæll og drýgði félagið tekjur stöðvarinnar með því að bjóða upp á hagagöngu fyrir hross.
Tunga var rekin til ársins 1937, en þá voru bifreiðar farnar að taka alveg við af hrossum hvað samgöngur og vöruflutninga varðaði. Var því ákveðið að selja eignina sem var komin í rekstrarörðugleika, en ekki var heldur haldið nógu vel utan um reksturinn síðustu árin sem sýnir hversu áríðandi er að vanda til verka í slíku félagsstarfi. Mikil eftirsjá er að þessari eign, sem var um 10 hektarar að stærð á góðum stað þegar komið var til Reykjavíkur.
DÝRAVELFERÐARMÁL
Félagið barðist einarðlega og lagði fram mörg kærumál gagnvart fólki sem uppvíst hafði verið að því að vanfóðra dýr eða hafði viðhaft aðra illa meðferð á dýrum. Einnig fékk félagið því komið í lög að eyjan Eldey undan Reykjanesskaga var friðuð, en þar hafði verið gengið mjög á súlnabyggð. Mikið baráttumál félagsins var einnig útflutningur á hrossum, aðbúnaður og meðferð þeirra við flutninga.
Af öðrum stórum málum má nefna Sædýrasafnið í Hafnarfirði sem starfaði á árunum 1969-1987. Félagið hafði ætíð miklar áhyggjur af aðbúnaði dýra þar.
Orma- og lúsahreinsanir hunda voru hér áður fyrr stundum framkvæmdar þannig að hundarnir gátu verið nær dauða en lífi við aðfarirnar. Margir hundaeigendur tóku mjög nærri sér að skila hundum til ,,hreinsunar“. Reyndar var mikið deilt um hundahald í þéttbýli hér áður, en að halda hunda sem gæludýr þekktist varla hér á landi fyrr en seint á 20. öldinni. Margt hefur breyst til hins betra. Sum mál verða þó alltaf á könnu félagsins, t.d. vanfóðrun og slæmur aðbúnaður búfjár, ill meðferð gæludýra og tillitsleysi gagnvart umhverfi villtra dýra.
Félagið barðist einarðlega og lagði fram mörg kærumál gagnvart fólki sem uppvíst hafði verið að því að vanfóðra dýr eða hafði viðhaft aðra illa meðferð á dýrum. Einnig fékk félagið því komið í lög að eyjan Eldey undan Reykjanesskaga var friðuð, en þar hafði verið gengið mjög á súlnabyggð. Mikið baráttumál félagsins var einnig útflutningur á hrossum, aðbúnaður og meðferð þeirra við flutninga.
Af öðrum stórum málum má nefna Sædýrasafnið í Hafnarfirði sem starfaði á árunum 1969-1987. Félagið hafði ætíð miklar áhyggjur af aðbúnaði dýra þar.
Orma- og lúsahreinsanir hunda voru hér áður fyrr stundum framkvæmdar þannig að hundarnir gátu verið nær dauða en lífi við aðfarirnar. Margir hundaeigendur tóku mjög nærri sér að skila hundum til ,,hreinsunar“. Reyndar var mikið deilt um hundahald í þéttbýli hér áður, en að halda hunda sem gæludýr þekktist varla hér á landi fyrr en seint á 20. öldinni. Margt hefur breyst til hins betra. Sum mál verða þó alltaf á könnu félagsins, t.d. vanfóðrun og slæmur aðbúnaður búfjár, ill meðferð gæludýra og tillitsleysi gagnvart umhverfi villtra dýra.
TVÖ FÉLÖG ÁRIÐ 1959 - DR OG SDÍ
Þegar komið var fram á fimmta áratug síðustu aldar voru einstök mál í Reykjavík farin að sitja á hakanum. Miklar vangaveltur hófust um stofnun nýs félags sem yrði eins og regnhlífarsamtök fyrir þau dýraverndarfélög sem þá hafði verið stofnað til í landinu, eins og upprunalega hafði verið áætlað. Jafnframt töldu menn að þörf væri fyrir sérstakt félag í Reykjavík.
Ákveðið var með ákvörðun aðalfundar árið 1959 að stofna tvö félög út frá Dýraverndunarfélagi Íslands. Félögin fengu nöfnin Samband dýraverndunarfélaga Íslands (SDÍ) og Dýraverndunarfélag Reykjavíkur (DR). Eignum, skyldum og ábyrgð var skipt á milli félaganna. Þannig fékk SDÍ tímaritið Dýraverndarann og umsjón með málefnum alls landsins og jafnframt aðildarfélaga, en DR átti að sinna sérstaklega málefnum í höfuðstaðnum. Aðildarfélög SDÍ voru á þessum tíma dýraverndarfélög í Garðshreppi, Akureyri, Hafnarfirði, Sauðárkróki og Reykjavík, en voru á tímum ýmist fleiri eða færri.
Þar sem ekki var talið framkvæmanlegt með góðu móti að breyta nafni Dýraverndunarfélags Íslands sem fyrir var í texta laga um dýravernd og texta laga um fuglaveiðar var ákveðið að Samband dýraverndunarfélaga Íslands og Dýraverndunarfélag Íslands skyldi vera eitt hið sama. Sjóðir sem gefnir höfðu verið Dýraverndunarfélagi Íslands af þeim sem búsettir höfðu verið í Reykjavík var Dýraverndunarfélagi Reykjavíkur falið að varðveita. Samkvæmt þessu var Dýraverndunarfélagi Íslands ekki slitið, en starfsemi þess og eignir falið tveim félögum sem héldu áfram að vinna að málefnum þess. Eins og áður segir tók SDÍ við útgáfu Dýraverndarans og ætíð kom fram í honum hvað var efst á baugi hverju sinni.
Helstu baráttumál á þessum tíma voru að hrinda í framkvæmd úrbótum til að koma í veg fyrir óhreinkun sjávar af völdum olíu og að efla dýraverndarstarfið um landið með því að fá trúnaðarmenn í flest pláss til að undirbúa jarðveginn, ef dýraverndarfélag var ekki starfandi þar fyrir. Nokkur aðildar-dýraverndarfélög urðu til í helstu bæjarfélögum sem sinntu þá sínu svæði hvert um sig. En þau stóðu oft veikum fótum og féllu síðar í gleymsku.
FÉLÖGIN SAMEINUÐ UNDIR NAFNINU DÝRAVERNDARSAMBAND ÍSLANDS ÁRIÐ 1996
Árið 1996-7 voru félögin sameinuð með samþykki aðalfundar beggja og þá undir nafninu Dýraverndarsamband Íslands. Engin aðildarfélög starfa sem slík í dag, enda hefur landið minnkað með nýrri tækni, þar sem upplýsingar geta borist manna á milli á örskotsstund sem áður gat tekið nokkra daga. Meiri þörf var á slíkri deildarskiptingu áður fyrr. Dýraverndarsamband Íslands starfar í dag sem eitt félag fyrir allt landið, líkt og það lengst af gerði.
Þegar komið var fram á fimmta áratug síðustu aldar voru einstök mál í Reykjavík farin að sitja á hakanum. Miklar vangaveltur hófust um stofnun nýs félags sem yrði eins og regnhlífarsamtök fyrir þau dýraverndarfélög sem þá hafði verið stofnað til í landinu, eins og upprunalega hafði verið áætlað. Jafnframt töldu menn að þörf væri fyrir sérstakt félag í Reykjavík.
Ákveðið var með ákvörðun aðalfundar árið 1959 að stofna tvö félög út frá Dýraverndunarfélagi Íslands. Félögin fengu nöfnin Samband dýraverndunarfélaga Íslands (SDÍ) og Dýraverndunarfélag Reykjavíkur (DR). Eignum, skyldum og ábyrgð var skipt á milli félaganna. Þannig fékk SDÍ tímaritið Dýraverndarann og umsjón með málefnum alls landsins og jafnframt aðildarfélaga, en DR átti að sinna sérstaklega málefnum í höfuðstaðnum. Aðildarfélög SDÍ voru á þessum tíma dýraverndarfélög í Garðshreppi, Akureyri, Hafnarfirði, Sauðárkróki og Reykjavík, en voru á tímum ýmist fleiri eða færri.
Þar sem ekki var talið framkvæmanlegt með góðu móti að breyta nafni Dýraverndunarfélags Íslands sem fyrir var í texta laga um dýravernd og texta laga um fuglaveiðar var ákveðið að Samband dýraverndunarfélaga Íslands og Dýraverndunarfélag Íslands skyldi vera eitt hið sama. Sjóðir sem gefnir höfðu verið Dýraverndunarfélagi Íslands af þeim sem búsettir höfðu verið í Reykjavík var Dýraverndunarfélagi Reykjavíkur falið að varðveita. Samkvæmt þessu var Dýraverndunarfélagi Íslands ekki slitið, en starfsemi þess og eignir falið tveim félögum sem héldu áfram að vinna að málefnum þess. Eins og áður segir tók SDÍ við útgáfu Dýraverndarans og ætíð kom fram í honum hvað var efst á baugi hverju sinni.
Helstu baráttumál á þessum tíma voru að hrinda í framkvæmd úrbótum til að koma í veg fyrir óhreinkun sjávar af völdum olíu og að efla dýraverndarstarfið um landið með því að fá trúnaðarmenn í flest pláss til að undirbúa jarðveginn, ef dýraverndarfélag var ekki starfandi þar fyrir. Nokkur aðildar-dýraverndarfélög urðu til í helstu bæjarfélögum sem sinntu þá sínu svæði hvert um sig. En þau stóðu oft veikum fótum og féllu síðar í gleymsku.
FÉLÖGIN SAMEINUÐ UNDIR NAFNINU DÝRAVERNDARSAMBAND ÍSLANDS ÁRIÐ 1996
Árið 1996-7 voru félögin sameinuð með samþykki aðalfundar beggja og þá undir nafninu Dýraverndarsamband Íslands. Engin aðildarfélög starfa sem slík í dag, enda hefur landið minnkað með nýrri tækni, þar sem upplýsingar geta borist manna á milli á örskotsstund sem áður gat tekið nokkra daga. Meiri þörf var á slíkri deildarskiptingu áður fyrr. Dýraverndarsamband Íslands starfar í dag sem eitt félag fyrir allt landið, líkt og það lengst af gerði.
RÁÐ UM DÝRAVELFERÐ
Dýraverndunarnefnd ríkisins, sem var forveri Dýraverndarráðs og var ráðherrum til ráðgjafar um málefni dýra, tók til starfa upp úr miðri síðustu öld. Félagið hefur ætíð átt fulltrúa í nefndinni. Í dag heitir nefndin samkvæmt nýjum lögum um velferð dýra 55/2013, fagráð um velferð dýra. Hlutverk ráðsins er að veita Matvælastofnun faglega umsögn um álitamál er varða velferð dýra.
Dýraverndunarnefnd ríkisins, sem var forveri Dýraverndarráðs og var ráðherrum til ráðgjafar um málefni dýra, tók til starfa upp úr miðri síðustu öld. Félagið hefur ætíð átt fulltrúa í nefndinni. Í dag heitir nefndin samkvæmt nýjum lögum um velferð dýra 55/2013, fagráð um velferð dýra. Hlutverk ráðsins er að veita Matvælastofnun faglega umsögn um álitamál er varða velferð dýra.
Dýraspítali Watsons að rísa. Húsið stendur enn neðan við reiðhöll hestamannafélagsins Fáks í Víðidal Í Reykjavík.
DÝRASPÍTALI WATSONS
Skoski dýralæknirinn Mark Watson (fæddur 18. júlí 1906, dáinn í mars 1979) heillaðist af Íslandi á fjórða áratug síðustu aldar. Árið 1938 gaf hann tvöhundruð sterlingspund svo hægt væri að gera við torfbæinn Glaumbæ í Skagafirði. Átti sá stuðningur mikinn þátt í að bærinn varðveittist. Áhugi Watson á íslenska fjárhundinum var mikill og átti hann stóran þátt í því að tegundin varðveittist hér á landi. Þess má geta að dagur íslenska fjárhundsins er haldinn á fæðingardegi Watsons, 18. júlí.
Mark Watson var mikill dýravinur og í byrjun árs 1973 gaf hann íslensku þjóðinni dýraspítala og nokkur lækningatæki að auki. Spítalinn fékk nafnið Dýraspítali Watsons. SDÍ og DR komu að uppbyggingu spítalans og rekstri hans. Með hinum nýja dýraspítala rættist gamall draumur DR og SDÍ um almennilega aðstöðu til dýralækninga. Spítalinn var rekinn í samstarfi við Reykjavíkurborg, hestamannafélagið Fák, Hundavinafélag Íslands og fleiri. Húsnæði spítalans var reist í Víðidal í Reykjavík árið 1977 og var reksturinn fjármagnaður með fjársöfnun DR og SDÍ ásamt aðkomu fyrrnefndra samstarfsaðila.
Skoski dýralæknirinn Mark Watson (fæddur 18. júlí 1906, dáinn í mars 1979) heillaðist af Íslandi á fjórða áratug síðustu aldar. Árið 1938 gaf hann tvöhundruð sterlingspund svo hægt væri að gera við torfbæinn Glaumbæ í Skagafirði. Átti sá stuðningur mikinn þátt í að bærinn varðveittist. Áhugi Watson á íslenska fjárhundinum var mikill og átti hann stóran þátt í því að tegundin varðveittist hér á landi. Þess má geta að dagur íslenska fjárhundsins er haldinn á fæðingardegi Watsons, 18. júlí.
Mark Watson var mikill dýravinur og í byrjun árs 1973 gaf hann íslensku þjóðinni dýraspítala og nokkur lækningatæki að auki. Spítalinn fékk nafnið Dýraspítali Watsons. SDÍ og DR komu að uppbyggingu spítalans og rekstri hans. Með hinum nýja dýraspítala rættist gamall draumur DR og SDÍ um almennilega aðstöðu til dýralækninga. Spítalinn var rekinn í samstarfi við Reykjavíkurborg, hestamannafélagið Fák, Hundavinafélag Íslands og fleiri. Húsnæði spítalans var reist í Víðidal í Reykjavík árið 1977 og var reksturinn fjármagnaður með fjársöfnun DR og SDÍ ásamt aðkomu fyrrnefndra samstarfsaðila.
HÚSNÆÐI
Rekstur dýraspítalans var þungur og var aðstaðan að lokum leigð út til dýralækna. Því miður lagðist útgáfa Dýraverndarans í hlé upp úr 1980, en ritið stóð aldrei að fullu undir sér. Á þessum árum var verðbólgukreppa á Íslandi og erfitt umhverfi fyrir rekstur.
Þegar húsið í Víðidal var selt árið 2008 hafði Sigríður Ásgeirsdóttir þáverandi formaður áður háð langa baráttu til að missa það ekki úr höndum félagsins. Er það m.a. fyrir hennar tilstilli að DÍS varð kleift að kaupa húsnæði að Grensásvegi 12, en það var keypt fyrir fé sem fékkst fyrir gamla spítalann. Sigríður hélt félaginu á floti á þessum tímum ládeyðu og varðveitti sjóði þess til framtíðar. Í minningu hennar var því ákveðið að kalla húsnæðið Sigríðarhús. Ólafur Dýrmundsson tók við formennsku að hennar ósk þegar hún lést árið 2007 og var formaður félagsins til ársins 2012. Hann endurreisti ýmsa innviði félagsins og sá um sölu hússins í Víðidal. Árið 2019 fóru fram makaskipti á húsnæðinu að Grensásvegi 12 en verulega var farið að þrengja að félaginu þar sem byggingin var þá orðin að íbúðarhúsnæði. Félagið fékk húsnæðið að Grensásvegi 8 í makaskiptum. Húsnæðið var selt vorið 2024 þar sem rekstur þess var mjög íþyngjandi fyrir sambandið og takmörkuð not fyrir það. Mikil þörf er fyrir öfluga málsvara dýra í samfélaginu. Unnið er að því að styrkja stoðir DÍS og eitt markmið er að geta ráðið starfsmann þar sem verkefni sambandsins eru mörg og viðamikil.
Við minnumst allra frumkvöðla félagsins og stofnenda þess með þakklæti. Stjórn félagsins er stórhuga og lítur björtum augum til framtíðar að Dýraverndarsambandið muni áfram vinna mikið og gott starf í þágu velferðar dýra í landinu.
Rekstur dýraspítalans var þungur og var aðstaðan að lokum leigð út til dýralækna. Því miður lagðist útgáfa Dýraverndarans í hlé upp úr 1980, en ritið stóð aldrei að fullu undir sér. Á þessum árum var verðbólgukreppa á Íslandi og erfitt umhverfi fyrir rekstur.
Þegar húsið í Víðidal var selt árið 2008 hafði Sigríður Ásgeirsdóttir þáverandi formaður áður háð langa baráttu til að missa það ekki úr höndum félagsins. Er það m.a. fyrir hennar tilstilli að DÍS varð kleift að kaupa húsnæði að Grensásvegi 12, en það var keypt fyrir fé sem fékkst fyrir gamla spítalann. Sigríður hélt félaginu á floti á þessum tímum ládeyðu og varðveitti sjóði þess til framtíðar. Í minningu hennar var því ákveðið að kalla húsnæðið Sigríðarhús. Ólafur Dýrmundsson tók við formennsku að hennar ósk þegar hún lést árið 2007 og var formaður félagsins til ársins 2012. Hann endurreisti ýmsa innviði félagsins og sá um sölu hússins í Víðidal. Árið 2019 fóru fram makaskipti á húsnæðinu að Grensásvegi 12 en verulega var farið að þrengja að félaginu þar sem byggingin var þá orðin að íbúðarhúsnæði. Félagið fékk húsnæðið að Grensásvegi 8 í makaskiptum. Húsnæðið var selt vorið 2024 þar sem rekstur þess var mjög íþyngjandi fyrir sambandið og takmörkuð not fyrir það. Mikil þörf er fyrir öfluga málsvara dýra í samfélaginu. Unnið er að því að styrkja stoðir DÍS og eitt markmið er að geta ráðið starfsmann þar sem verkefni sambandsins eru mörg og viðamikil.
Við minnumst allra frumkvöðla félagsins og stofnenda þess með þakklæti. Stjórn félagsins er stórhuga og lítur björtum augum til framtíðar að Dýraverndarsambandið muni áfram vinna mikið og gott starf í þágu velferðar dýra í landinu.